Моңһлин Бүхэ Сартагтай Маш чидлтә баатр, Урн-Мандл уулиг Уурнь күрч үгзрна...

Уулин ораһинь таслад, Үүрж. авад һарна...

Худгин буслсн амиг Хад-чолуһар бөглнә...

«Терх Цаһан нур» Тер үйд төрҗ...

Бухэ Сартагтай баатр Бүкл делкәг харсҗ...

Эрдм, белг, зөргтә, Эңкр Моңһл улст Эн легендиг шүлглҗ, Эрвәннь зүркнәсн белглий!

МНР, Тарийат сомн.

1964, Июнь..

Тайхир чолун.

( легенд )

Булһн уулин белин Балһсн Цецерлгин цаань, «Цаһан даваниг» һатлхла Цааранднь һазр сәәхрнә.

Иг-чиг модн...

Ик-Тамир һол...

Герин керән чолун Генткн нанд үзгдв...

Элстин гостиницин керән Элсн өңгтә чолун...

Эргн төгәлңгдән һанцарн Эн цондаһад зогсна...

...Җирн дууна, ут, Җид болен келтә, Ик хар моһа Ишкрҗ йовдг болна...

Ик-Тамирин төгәлңдкиг Идҗ-бархар йовдгҗ...

Темән хойр бөктәдән Терүнә амнд багтдгоҗ...

Хөн, яман, туһлмудиг Хошад-һурвадар зальгдг...

Хөөч, адуч, малчнриг Хор цацад алчкдг...

Арһмҗар моһаг күләд Алдг күн олдхш...

Әср моһа учрад Ардин зовлңг икднә...

...Нег халун өдр

Нарнд моһа ээврлнә...

Амнь аңһлзад әңклнә. Амнаснь һал цацгдна...

Моңһлин алдр баатр Мана Бүхә Бэлэгтэ...

Уулас чолу кемтләд Үүрәд авад ирнә...

Моһаг үрглҗ бәәтлнь, Моңһл баатр чолуһарн Толһаһинь билҗләд дарчкна ...Тернь-тайхир чолун...

Тайхир чолуна дорнь Тамин эзнь кевтҗ...

Тууляд көндрә бәәҗ Толһань тасрад үкҗ...

13

Ил-тегш һазрт Ик хойр чолун...

Моңһл баатрин тускар Магтал давтад бәәдгҗ...

МНР, Цецерлик.

1964, июль.

ШҮЛГИН ТӨРЛТ

ЛИҖИН ЭРНЦН

Харңһу сөөд генткн Хар өрлә ирнә, Хүвтә дууһан дуулсн Ханҗ зүркм байсна.

Дурар зүркм цецгләд Дууна айснь җиңннә, Җивртә хурц үгмүд Жирһлин булгас төрнә.

Эңкрм өөрм бәәхлә Эврән шүлг төрнә,

Эңкр Төрскм күчтә Эрк мөңк булгта.

Шүлгүд кезә төрхинь Шинҗлҗ медҗ болшго, Зүркн келсн цагтнь Зуур зогсаҗ чадшго.

Халун дурн седкләснь, Хүвтә эңкр зүркнәснь, Шүлг билгәс һарна Шүлг җирһләс төрнә.

Сар мөңгтрнә

Суусн нарна орм улаҗ Серүн салькн серҗңннә, Далан усн мет деврҗ Деерм теңгр цәәнә.

Теңгр һазриг эңднь бүркнә Түмн оддуд чирмлднә, Сөөһин харңһу тарҗ геедрнә Сар цәәҗ герлтнә.

Өргн далаг эрстнь һатлҗ Өмәрән сар зуткнә,

Цаһан җилктә оңһц болҗ Цааран улм өөмнә.

Советин һазрин түрүн гиич Сар деер бәәрлнә, Сар һазрла мөңк иньглҗ Сөң өргҗ дуулна.

Харңһу сөөг сарултхҗ Хүвтә сар герлтнә, Солңһтрсн сәәхн оддудан Сар чимҗ мөңтрүлнә.

ОЧРА БОРИС

Өкәр иньгән үзхнь

Зүүдн мет паркд Зуна асхн буув.

Олн баһчуд дунд Ончта иньгән үзнәв...

Торһн нигт күклнь Ташаһинь цокҗ делснә,

Керсү хойр нүднь Кишгин герләр асна.

Күңкнсн көгҗмин айсад Күүндәд биилхән саннав, Седклим әрүн келәсиг Сәәхн күцхинь мөрәднәв.

Түрүн цасн орна Теркә зүркм байсна. Килңкр цаһан көнҗләр Көрстә һазр бүркнә.

Альхан делгҗ би Альвн цас тоснав,

Архайг «одиг» хавлад Аршалн бәәҗ келнәв:

«Орич, цасн, орич,

Орчлң чи кеерүлич, Күмн әмтни ухана Киртә тоотинь цаһалһич!»

ХОНЬНА МИХАИЛ

АВРОРА

келвр

Тег, өдрин туршар халун нарнд цонсндан, асхн ора талан нарн -орлһн-деер бичкн зуур бүтҗәһәд, дарунь ард-ардасн серу татад эмлэд одв. Нарн, эрг-уулин ца, әрә багтад адһм угаһар орлһн деерән, теңгрин өрәлиг оошг ширәр ширдҗ сәәхрүлв. Цумцг өдр көтрәд, ар захас се- рун сер-сер гиһәд серҗңнәд ирлһнлә, шовуд нүднәннь харан тасрсн бийснь, асхар байр кеҗ шуугад өвснә бүрәс теңгрүр хагдҗ һарчкад, дарунь гилтә, шивгдсн юмс кевтә һазрур доргшлҗ ирәд хонгин бәәрән буусн ормдан кенә. һазр, өдрэрнь, өдрин гегә дахад шарлҗала, ода болхла нарн орсна хөөн, негл бората өдрлә һацад бархлзҗах теңгсин усн мет харлв.

Аңхун тег, харңһуһар бийән хучад унтв. Сөөни өрәл давулчкад, ма- наһин адучнр, мөрдән цулвураснь бәрәд эрг-дург гилдв. Татурин хотна дорд үзгт, бичкн өөдм тал бәргдсн герин һаза, эмәлтә мөрн, дөрвн кө- лән селҗ доран ишкәд, долан төөлг ногтиһән шәргүләд, герин туурһ деегүр хамрарн бишкүр татн цуурдад оркв. Хотнас зөвәр ууҗмд, экин- ни омрун дор толһаһан унҗулад, чикән делдилһәд, һурвн көл деерән үрглҗ зогсчасн унһн, дөнн аҗрһин цуурдлһнд серәд, арвһр сүүлән сер деерән сегләд, экән эргҗ гүүһәд, нәрхн бишкүрәр чашкурдв.

Апуш, Җирһл хойр эн сө унтсн уга. Эдн нарн орснас авн гилтә, теңгрин хүврлтиг һәәхәд, һаза ширдг деер җилвин дурни үгмүдән күү- ндҗ, сарин герлд саңнаһан негдүлҗ суув. Өрүн торлң торлзад, альхни эрә үзгдм цацу, теегин зах шатҗах һалин зальшңг улаһад, нарн эрг- уулин ца эргцән белн болад аашна.

Апуш, Җирһлиг дөңнҗ босхад мөрнә өөр ирв. Апуш ә угаһар эмәл деер цеб тусад, Җирһлин чикнд өкәҗ келв:

— Җирһл, мини җирһл чамд үлдҗәнә. Кемр көвүн һархла, Воло­дя гидг нер өг...

— Тертн ууһр нерн...

— Уга, уга... терчн орчлң дотр багтҗ бәәх, уга-яду улсин дурта нернь... Владимир Ульянов!..

— Владимир Ульянов...

Менд бэ, би дарунь ирхв,— гиһәд Апуш, Җирһлин чикнд соцс- хн, ишкә гермүдиг барун һартан үлдәһәд, хатрад һарв.

— Тегий, тегий, Апуш — гиһәд, Җирһл урлан әрә көндәһәд ар- даснь һурв-дөрв ишкчкәд, үкс гүүһәд герүрн орҗ ирәд термин нүкәр, кесгтән шаһаҗ хәләв.

Апуш, Татурин хотнас «большевик улсин салдс болх күмб»—гиһәд, ор һанцарн нег өдр ухалад, нег сө бедрәд, өрүн нарнла урлдҗ цахрасн Аһш хәләҗ һарснь-тер. Хотна улс үүг, хаалһднь үдшәлдсн уга, нам не- гчн күн үүг хамаран, ямаран кергәр йовҗ йовхинь соньмссн уга билә. 16